Minister van sociale zaken Eddy van Hijum heeft in een Kamerbrief het voornemen uitgesproken om per 1 januari 2026 de nieuwe wet Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (Vbar) in te laten gaan. Het wetsvoorstel wordt op enkele punten aangepast naar aanleiding van het Uber-arrest van de Hoge Raad. Dit wetsvoorstel beoogt meer zekerheid te bieden bij de beoordeling van schijnzelfstandigheid. De bedoeling is dat het wetsvoorstel voor de zomer wordt ingediend bij de Tweede Kamer. Tegelijkertijd is er een alternatief initiatiefwetsvoorstel gepresenteerd met als doelstelling om meer ruimte te geven aan zelfstandigen.
Inhoud Wetsvoorstel Vbar
Het Wetsvoorstel Vbar tracht de rechterlijke uitspraken omtrent schijnzelfstandigheid te codificeren. De belangrijkste arresten van de afgelopen jaren van De Hoge Raad op dit onderwerp zijn het Deliveroo-arrest en de antwoorden op de prejudiciële vragen in de zaak tussen Uber en FNV. Hieruit volgen de gezichtspunten die van belang zijn bij de beoordeling van een arbeidsrelatie en hoe deze af te wegen.
Het eerste wetsvoorstel keek naar enerzijds 5 criteria rondom de aansturing in het werk en anderzijds 5 criteria over werken voor eigen risico. Pas als die criteria in evenwicht waren werd er gekeken of iemand zich buiten de arbeidsrelatie gedraagt als ondernemer. Dit is het zogeheten ‘extern ondernemerschap’. In het aangepaste wetsvoorstel dat naar verwachting voor de zomer wordt ingediend, weegt het extern ondernemerschap volwaardig mee, naast de aansturing in het werk en het werken voor eigen risico.
Verder voorziet het wetsvoorstel in een rechtsvermoeden van werknemerschap. Als een zelfstandige een uurtarief heeft dat lager is dan een nader te bepalen uurtarief (mogelijk ca. € 37 in 2026), dan kan de zelfstandige stellen dat sprake is van een arbeidsovereenkomst. Dit deel van het wetsvoorstel blijft ongewijzigd.
Wijzigingen Vbar
De belangrijkste wijziging in het aangepaste wetsvoorstel Vbar is de behandeling van het ondernemerschapscriterium. De Hoge Raad heeft in het Uber arrest geoordeeld dat het gezichtspunt ‘extern ondernemerschap’, net als de overige gezichtspunten uit het Deliveroo arrest, op een gelijke wijze meegewogen moet worden bij de vraag of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. De minister wil daarom dat in het wetsvoorstel Vbar de omstandigheid extern ‘ondernemerschap’ (OP), evenzeer meeweegt als de omstandigheden ‘werknemerschap’ (W) en ‘zelfstandigheid’ (Z).
Alternatief wetsvoorstel: Zelfstandigenwet
De alternatieve initiatiefwet is mede ingediend door een coalitiepartij en ligt daarmee politiek gevoelig. De Zelfstandigenwet is gebaseerd op het Belgische model, waarbij onder andere de zelfstandige verplicht verzekerd is bij arbeidsongeschiktheid. De initiatiefwet bestaat uit drie toetsen: de zelfstandigentoets, de werkrelatietoets en een sectoraal rechtsvermoeden.
Zelfstandigentoets
Hierbij kijkt men naar de rechtsvorm van de zelfstandige, de inschrijving in het Handelsregister van de KvK, een omzetbelastingnummer, of de zelfstandige investeert in eigen middelen of vaardigheden en of er verzekeringen voor arbeidsongeschiktheid en pensioen aanwezig zijn. Bij deze beoordeling is er ruimte voor een bepaalde mate van keuzevrijheid die zelfstandigen hebben om zelf invulling te geven aan deze kenmerken.
Werkrelatietoets
Na de zelfstandigentoets wordt vervolgens de werkrelatietoets uitgevoerd. Hierbij is de wil van beide partijen bij een overeenkomst belangrijk, iets wat in Nederland tot op heden niet (meer) doorslaggevend is bij de beoordeling van een arbeidsrelatie. Verder wordt gekeken naar de vrijheid die de zelfstandige heeft om werktijden en werkzaamheden zelf in te vullen. Tot slot wordt er gekeken naar de mogelijkheid die een opdrachtgever heeft om controle uit te oefenen.
(Sectoraal) Rechtsvermoeden
De initiatiefnemers voor deze nieuwe wet zijn het eens met het rechtsvermoeden van werknemerschap dat de minister in wil voeren. Wanneer zelfstandigen minder dan een nader te bepalen uurtarief verdienen kan de zelfstandige zich beroepen op de aanwezigheid van een arbeidsovereenkomst. Dit komt wat betreft de doelstelling overeen met het rechtsvermoeden in het Wetsvoorstel Vbar. Verder stellen de initiatiefnemers een sectoraal rechtsvermoeden voor, waarbij overeenkomsten in bepaalde sectoren automatisch aangemerkt worden als arbeidsovereenkomst. Dit om misstanden tegen te gaan, bijvoorbeeld met arbeidsmigranten.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Het opheffen van het handhavingsmoratorium en het handhaven op schijnzelfstandigheid zorgen ervoor dat organisaties hun inhuurbeleid moeten beheersen om aantoonbaar binnen wet- en regelgeving te kunnen handelen. Ook met deze nieuwe ontwikkelingen blijft dit belangrijk. Waar het Wetsvoorstel Vbar vooral een verduidelijking is van de huidige beoordelingskaders wordt er met het initiatief van de Zelfstandigenwet een nieuw kader voorgesteld naar Belgisch model.
Door interne processen rondom inhuur nu al goed in te richten en daarmee op orde te hebben vangt u een mogelijke wijziging in wet- en regelgeving gemakkelijker op. Organisaties die een convenant in het kader van doorontwikkeling horizontaal toezicht (HT-convenant) hebben of hieraan werken, dienen de risico’s omtrent inhuur voldoende te beheersen. Dit betekent bovenal een gedegen beleid, een helder proces en een duidelijke toetsing van de arbeidsrelatie op verschillende momenten.
In de praktijk blijkt dat het beheersen van risico omtrent inhuur steevast een zo te noemen ‘key risk’ is. Maar ook zonder convenant staat het inhuurbeleid in de regel op de agenda bij gesprekken met de Belastingdienst. Wij helpen u graag bij het (verder) in control komen op dit thema.
Meer weten?
Als u vragen of opmerkingen heeft, dan kunt u contact opnemen met onze inhuurspecialisten Remco Bosma, Wilmer Visscher of uw vaste aanspreekpunt.
